نادیده های قم

راهنمای زیارت، پیاده روی و خرید در بازار و بافت تاریخی قم (قسمت اول)

نادیده های قم بسیار است. این شهر حتی برای خیلی از قمی ها که در آن روزگار سپری می کنند، شهر ناشناخته ای است. با اینکه تغییرات شهری جدید تناسبات شهر قدیم را به هم ریخته اند و نشانه های ذوق و سلیقه ساکنان قدیمی شهر را یکی یکی محو می کنند اما همچنان قم دیدنی های زیادی دارد. تیمچه محجوب بازار که نشانه شعور و سلیقه بالای سازندگانش است... مسجد مسن اما مقاوم و پابرجای جامع که با تمام سادگی اش دلرباست و خانه مفصل و برجسته زند که نمونه ای است از خانه هایی به سبک و سیاق سکونتگاه قاجاری قم. حتی بعید می دانم همان حرم پرطرفدار حضرت معصومه(س) را هم کامل و دقیق دیده باشید. پس این بار به هر قصد و غرضی که به قم آمدید پیشنهاد ما را امتحان کنید؛ پیشنهادی که مسیر خوبی است برای دیدن بخش عمده ای از ندیده ای شهر.

پیربناهای شهر

مبدا حرکتمان یکی از مسن ترین بناهای شهر است. سراغ مسجدی که درباره سن و سالش حرف و حدیث های زیادی مطرح شده را باید در خیابان آذر (طالقانی) بگیرید. بیشتر از اسم این خیابان چیزی احتیاج ندارید چون آن حوالی همه چیز نام مسجد جامع دارد. با یافتن گنبد آجری مسجد، شما در قلب بافت تاریخی شهر قرار گرفته اید. پا به حیاط مسجد جامعی می گذارید که بخش عمده اش در قرن ششم برپا شده است.

«بخش عمده اش» یعنی همان عرقچین آجری که سوار بر گنبدخانه مربع شکل است به علاوه ایوانی که حالا پیش روی شماست و تمام ظلع شمالی مسجد را پوشانده است. باعث و بانی ساخت و سازهای فتحعلی شاه قاجار است. عظمت گنبد 30 متری بنا را تا از در گنبدخانه داخل نشده اید و سرتان را بالا نگرفته اید، متوجه نخواهید شد. بعد از گشتن توی تمام شبستان های مسجد، وقتش است راه بیفتید. در حال ترک کردن صحن مسجد، وقتی که دارید پله های هشتی را یکی یکی بالا می روید، درست در قاب در، سر در زیبایی ظاهر می شود که از آن مدرسه جهانگیرخان است. اگر لای دو لنگه در چوبی مسجد باز بود، حتما سرکی هم داخل مدرسه بکشید. پشت در جنوبی، یک حیاط و حوض مرکزی با تعدادی حجره نقاشی شده منتظرتان هستند. مدرسه جهانگیر خان با تمام کوچکی محل تحصیل عالمان بزرگی بوده است.

گنبد غریب

ناکام یا کامروا از دیدن مدرسه صمیمی جهانگیرخان، کوچه مسجد جامع را به سمت میدان کهنه در پیش بگیرید تا میل بلند بالای مسجد پامنار سر راهتان قرار بگیرد. با پیچیدن به سمت چپ در کوچه کلهر سردر معظم مدرسه غیاثیه را خواهید دید. از تمام مدرسه فقط سردرش باقی مانده است و البته از عظمت همین سردر می شود حدس زد که مدرسه در قرن هفتم چه بنای مفصلی داشته است.

از سردر دل بکنید، از سودای آنچه می بایست پشتش باشد بیرون بیایید و از خیابان آذر گذر کنید. اندکی قدم زدن به سمت راست شما را به کوچه امامزاده حمزه می رساند. 20 قدمی از کوچه را طی نکرده در انتهای فضای سبزی جمع و جور، پله های ورودی بنا به پیشوازتان می آیند و عجیب و غریب ترین گنبدی که تا حالا در ابنیه ایرانی دیده اید، سر راهتان سبز می شود. گنبد صدفی شکل که از ترکیب یک گنبد کم خیز و یک فرم مخروطی به وجود آمده حاصل سلیقه معماران اوایل سده 14 است. صحن و حرم امامزاده را که از فرزندان امام موسی کاظم(ع) است، امین السطان در مدت اقامتش در قم ساخته است. هنگام زیارت ضریح امامزاده حمزه، ضریح ساده و کوچکی که در جوار امامزاده قرار دارد را از قلم نیندازید که فیض زیارت جد شاهزاده را از دست می دهید.

نیمه کهنه

پس از زیارت مرقد صاحب گنبد عجیب و غریب و جد مهجورش، پله های خروجی، فضای سبز و 20 قدم آمده از خیابان آذر تا کوچه را بر گردید. آن سوی خیابان میدان کهنه را پیشرو دارید. دالان طولانی و نیمه تاریک بازار کهنه درست در انتهای میدان شروع می شود. با ورود به دالان تاریک و خنک بازار نه تنها از تهدید آفتاب تیز و گزنده قم در امانید که می توانید یک موزه زنده و همچنان سرپا از مشاغل قدیمی ایران را ببینید.

راسته کهنه بازار با حجره آهنگرانی که هنوز با پتک بر فلز گداخته می کوبند، شروع می شود. در میانه راه می توانید با پایین رفتن از پله های آب انبار بازار کهنه دلی از عزا در آورید. از خدمه سفره خانه آبگوشت قنبید و کباب کوبیده جوجه را بخواهید که در شهرهای دیگر بعید است گیرتان بیاید. در ادامه راه خراطی ها و منبت کاران قرار دارند اینجا بهترین و ارزان ترین صنایع چوبی را می توانید خرید کنید. ساکنان دیگر دالان رنگرزها هستند. به تماشای رنگرزی ها از پشت شیشه های بخار گرفته کارگاه اکتفا نکنید، وارد هر کدام از رنگرزی های بازار که بشوید، به شما اجازه داده می شود تا سر دیگ های جوشان رنگ بروید و رنگ گرفتن رشته های سفید و ابریشمی را تماشا کنید. آخرین حجره های دالان صفوی بوی ادویه می دهند.

ادامه مطلب را اینجا و اینجا بخوانید

مطالب مرتبط:

مستند جاذبه های قم را از اینجا دانلود کنید.

گروه گردشگری تبیان- رستم زاد

برگرفته از: سرزمین من